Γράφει ο Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)



Ο σφουγγοκωλάριος ήταν υψηλό αξίωμα και ταυτοχρόνως επάγγελμα στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το έργο του ήταν να σκουπίζει τα οπίσθια των αυτοκρατόρων. Ήταν αξίωμα που πολλοί ζήλευαν και μόνο έμπιστα άτομα διορίζοντο, αφού είχαν το προνόμιο να ευρίσκονται τόσο κοντά στον αυτοκράτορα όταν αυτός ήταν γυμνός και άοπλος. Με το πέρασμα του χρόνου το επάγγελμα αυτό εξέλειπε. Επεβίωσε όμως ως συγκεκριμένη συμπεριφορά στην πολιτική μας κουλτούρα.



Ποιος είναι ο σημερινός σφουγγοκωλάριος; Το βασικό γνώρισμα της συμπεριφοράς του είναι η εξόφθαλμη ικανότητά του να επιδίδεται στην τέχνη του «σκουπίζειν» τα οπίσθια ισχυρών πολιτικών, ανεξαρτήτως ιδεολογικής ή πολιτικής θέσης, οι οποίοι μπορούν να του εξασφαλίσουν μία θέση στον επίγειο παράδεισο, δηλαδή πολιτική ή επαγγελματική ανέλιξη και κατ’ επέκταση, για να χρησιμοποιήσω ένα όρο του συρμού, «κοινωνική επιφάνεια». Είναι ο πολιτικός ελαφρών βαρών που θέλει να γίνει βουλευτής ή υπουργός, ο ξέμπαρκος πολιτικός που θέλει να ξαναμπεί στο παιγνίδι της εξουσίας, ο καριερίστας δημόσιος υπάλληλος που πατά επί πτωμάτων, ο ανεπαρκής δημοσιογράφος που αναζητεί τα δεκανίκια των πολιτικών για να επιβιώσει, ο φιλόδοξος νέος που εγκλώβισε τη ζωή του σε ένα lifestyle, με αυτοσκοπό την απόκτηση με κάθε τρόπο τίτλων «επαγγελματικής και πολιτικής ευγενείας», ούτως ώστε όταν βγαίνει από το σπίτι του να αυτοϊκανοποιείται με την εντύπωση ότι είναι επώνυμος, άρα σπουδαίος, και γενικά άνθρωποι με ελλείμματα προσωπικότητας, οι οποίοι έταξαν στη ζωή τους να «ανέλθουν», άνθρωποι οι οποίοι ακόμη και με το ντύσιμό τους ή όταν συστήνονται αισθάνονται την ανάγκη να δηλώνουν το κοινωνικό και επαγγελματικό τους καθεστώς. Στην πραγματικότητα, όμως, θρασύδειλοι καιροσκόποι, αχθοφόροι της αναξιοπρέπειας και μεταπράτες της αθλιότητας.



Η τακτική τους ευκόλως προβλέψιμη. Επιλέγουν ένα ισχυρό πολιτικό, τον ακολουθούν και πράττουν παν ό,τι αναγκαίο για να αποδείξουν την νομιμοφροσύνη, που φθάνει μέχρι τα όρια της εθελούσιας ανδραποδώδους υποταγής. Επικεντρώνουν την συμπεριφορά τους σε κάθε ευκαιρία στο θάμβο της εντύπωσης. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν να συλλέξουν πολλά προεκλογικά γραμμάτια, τα οποία θέλουν να εξαργυρώσουν ακριβά μετά τις εκλογές.



Το φαινόμενο του σφογγοκωλάριου ευδοκιμεί στη χώρα μας. Τους βλέπουμε να κινούνται απροκάλυπτα κάθε φορά που υπάρχουν πολιτικές εκλογές, αφού εκλαμβάνουν τις προεκλογικές εκστρατείες ως την κατ’ εξοχήν εορταστική τους περίοδο. Άλλοτε τους βλέπουμε να συνωστίζονται πίσω από τους πολιτικούς για να τους συλλάβει ο τηλεοπτικός φακός και άλλοτε να σπεύδουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις για να ηδονιστούν από μία χειραψία με τον πολιτικό που επέλεξαν να υπηρετήσουν.



Οι σφουγγοκωλάριοι ζουν για να αποκτήσουν «υψηλές θέσεις» και να αισθάνονται ότι κάνουν λαμπρές καριέρες, ενώ οι σοβαροί άνθρωποι όταν βρεθούν σε κάποια θέση δίνουν ζωή στην κοινωνία. Οι σφουγγοκωλάριοι παρά την χρονολογική τους ηλικία δεν μεγαλώνουν ποτέ. Τους βρίσκει κανείς μονίμως σε συγκεντρώσεις να χειροκροτούν παρελάσεις παραφουσκωμένων εγωισμών. Φτύνουν με την ίδια ευκολία αυτό που μέχρι χθες χειροκροτούσαν ή μεταπηδούν από το ένα κόμμα στο άλλο αν δεν πάρουν για την καριέρα τους αυτό που θέλουν. Όπως είπαμε, «η καριέρα πάνω απ’ όλα!».



Επειδή οι σφουγγοκωλάριοι έχουν μία εκ βάθους σχέση με την ηλιθιότητα, ουαί και αλίμονο σε αυτόν που αρχίζει να συζητά μαζί τους με κριτική διάθεση για τον πολιτικό του οποίου «σκουπίζουν» τον πισινό. Για να θυμηθούμε εδώ τη σοφή ρήση του Μαρκ Τουέιν: «Μη συζητάς ποτέ δημόσια με ένα ηλίθιο, θα σε κερδίσει με την εμπειρία του και οι τρίτοι μπορεί να μην καταλάβουν τη διαφορά».



Η κοινωνία μας έχει πολλά αποθέματα τέτοιου φυράματος. Κάποιοι κάνουν μεγάλες καριέρες λόγω επιτυχούς άσκησης αυτού του «χαρίσματος» και κάποιοι φιλοδοξούν να τους φθάσουν. Όπου και να φθάσουν όμως είναι χαρακτηρισμένοι. Για τους τρίτους θα είναι οι γνωστοί σφουγγοκωλάριοι ενώ γι’ αυτούς που υπηρετούν, θα είναι μονίμως ένα κοινό κολωσφούγγι. Αλίμονο σ’ αυτούς που άφησαν τη ζωή τους να την καθοδηγήσει η ματαιοδοξία της «μεγάλης καριέρας», περνώντας την αναγκαστικά μέσα από τη λογική του «σκουπίζειν» τα οπίσθια των ισχυρών.



Όσο, ιδιαιτέρως, για τους πολιτικούς, το να ενδιαφέρονται για τον αριθμό των ακολούθων και των συνεργατών τους και όχι για την ποιότητα τους, δηλαδή το να «αρέσουν» στους σφουγγοκωλάριους, είναι απόδειξη αδυναμίας. Είναι δε πολύ επικίνδυνο για την δημοκρατία ο πολιτικός να αισθάνεται ανώτερος από τους γύρω του και οι γύρω του καιροσκοπικώς να του το δείχνουν. Τότε χάνεται ο ορθολογισμός και ο εποικοδομητικός διάλογος, με αποτέλεσμα η σχέση να μετατρέπεται σε σχέση υποτελείας και διαρκούς επιβεβαίωσης του ισχυρού. Όσο κατάπτυστοι είναι οι σφουγγοκωλάριοι άλλο τόσο καταγέλαστοι είναι οι πολιτικοί που τους ανέχονται, γιατί ο έξυπνος ηγέτης δίδει σημασία όχι στο ποια γνώμη έχουν οι συνεργάτες του γι’ αυτόν αλλά ποια γνώμη έχει ο ίδιος γι’ αυτούς. Άλλωστε δεν είμαστε τίποτε άλλο εκτός από αυτό που σκεφτόμαστε.



Η αξιοπρέπεια δεν έγκειται στο να κατέχεις περίοπτη θέση αλλά στο να αισθάνεσαι πάνω απ’ όλα ελεύθερος.