Η ξαφνική πτώση μετεωρίτη στην πόλη Τσένγιαμπικ της Ρωσίας γέννησε πολλές απορίες στους αμύητους στα μυστικά του διαστήματος. Ο επιστημονικός συντάκτης της βρετανικής εφημερίδας Guardian Στούαρτ Κλαρκ επιχείρησε να λύσει τις πιο βασικές από αυτές μέσω των ακόλουθων 10 ερωταπαντήσεων...





Τι χτύπησε τη Ρωσία το πρωινό της Παρασκευής;





Ένας διαστημικός βράχος, ο οποίος σύμφωνα με τη Ρωσική Ακαδημία Επιστημών ζύγιζε περίπου δέκα τόνους. Βιντεοσκοπήσεις δείχνουν ένα φωτεινό μονοπάτι να αυλακώνει τον ουρανό, δηλαδή το αντικείμενο να καίγεται καθώς εισέρχεται στην ατμόσφαιρα της Γης. Ο βράχος χτύπησε την ατμόσφαιρα με ταχύτητα τουλάχιστον 54.000 χιλιομέτρων/ώρα, συμπιέζοντας τον αέρα στο διάβα του και αποκτώντας θερμοκρασία χιλιάδων βαθών Κελσίου, κατάσταση που αναδίδει φως. Η ισχυρή συμπίεση του αέρα δημιουργεί ωστικό κύμα, το οποίο ακούγεται ως ηχηρός βρόντος σε πολλά από τα βίντεο.





Επρόκειτο για έναν μετεωρίτη ή για βροχή μετεωριτών;





Οι μαγνητοσκοπήσεις δείχνουν ξεκάθαρα ότι πρόκειται για ένα και μόνο αντικείμενο που «τρέχει» στον ουρανό, οι ειδικοί όμως πιστεύουν ότι ο βράχος διαλύθηκε περίπου 30-50 χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος. Ορισμένα βίντεο δείχνουν μια ξαφνική απόκτηση φωτεινότητας καθώς το σώμα κατακερματίστηκε κατά τη διάρκεια του φλεγόμενου περάσματός του από την ατμόσφαιρα.





Πόσο σπάνια είναι τέτοιου είδους φαινόμενα;





Κάθε χρόνο πέφτουν στη Γη περίπου 40.000 τόνοι διαστημικών πετρωμάτων, κυρίως με την μορφή σκόνης και πολύ μικρών μετεωριτών. Την τελευταία φορά που κάτι μεγάλο χτύπησε στη Γη ήταν το 1908, όταν ένας αστεροειδής με διάμετρο περίπου 50 μέτρων εξερράγη στον αέρα πάνω από την περιοχή Τουνγκούσκα της Σιβηρίας. Ισοπέδωσε δάση σε μια περιοχή εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το συμβάν του πρωινού της Παρασκευής εκπροσωπεί ένα μικρό κλάσμα αυτού του μεγέθους. Κάτι τέτοιο πιθανότατα συμβαίνει ανά δεκαετία, αλλά συνήθως σε ακατοίκητη περιοχή.





Έχει σκοτωθεί ποτέ κανείς από μετεωρίτη;





Μέχρι τώρα δεν έχει καταγραφεί κανένας θάνατος από πτώση μετεωρίτη στη Γη. Υπάρχουν ιστορίες για έναν σκύλο που σκοτώθηκε στην Αίγυπτο το 1911 και ένα αγόρι που χτυπήθηκε, αλλά δεν έχασε τη ζωή του στην Ουγκάντα το 1992. Το μεγαλύτερο τμήμα της επιφάνειας της Γης δεν κατοικείται από ανθρώπους, κι έτσι οι μετεωρίτες συνήθως πέφτουν σε ερημικές περιοχές ή στους ωκεανούς.





Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε ένα αστεροειδή, ένα διάττοντα αστέρα, έναν μετεωρίτη και ένα μετεωροειδή;





Οι αστρονόμοι λατρεύουν τους ορισμούς. Ένας μετεωροειδής είναι οτιδήποτε βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον ήλιο και έχει διάμετρο μικρότερη από δέκα μέτρα. Όταν έχει μεγαλύτερο μέγεθος από αυτό και διάμετρο ως και χιλίων χιλιομέτρων είναι γνωστό ως αστεροειδής. Ένας διάττων αστέρας είναι μια ποσότητα σκόνης που καίγεται στην ατμόσφαιρα δημιουργώντας ένα πεφταστέρι. Ένας μετεωρίτης είναι ένα μεγαλύτερο θραύσμα, με μέγεθος που ξεκινάει από χαλικάκι και φτάνει σε μέγεθος ογκόλιθου το οποίο επιβιώνει από την τριβή του ε την ατμόσφαιρα σε σημείο που να προσκρούσει στην επιφάνεια της Γης. Παρόλα αυτά, αυτοί οι ορισμοί είναι λίγο «θολοί.





Γιατί δεν προβλέψαμε την έλευσή του;





Ο ρωσικός μετεωρίτης χτύπησε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το φως του ήλιου συγκάλυψε την προσέγγισή του, όπως ένας πιλότος μαχητικού αεροσκάφους χρησιμοποιεί τον ήλιο για να «τυφλώσει» τον εχθρό του πριν από την επίθεση. Θα μπορούσα να υπάρχουν χιλιάδες αστεροειδείς που βρίσκονται σε τροχιά πιο κοντινή προς τον ήλιο από ό,τι προς τη Γη, πλησιάζοντας τον πλανήτη μας μόνο περιστασιακά και πάντα «έξω από τον ήλιο». Ουσιαστικά είναι αδύνατο να εντοπιστούν από τη Γη επειδή καλύπτονται από το ηλιακό φως. Μόνο ένα διαστημικό τηλεσκόπιο θα μπορούσε να τους εντοπίσει με αποτελεσματικότητα. Η αποστολή Γαία της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας θα βοηθήσει στην ανακάλυψη περισσότερων τέτοιων αστεροειδών.





Συνδέεται με τον αστεροειδή που θα περάσει κοντά από την Γη το βράδυ της Παρασκευής;





Όχι, η Βασιλική Εταιρία Αστρονομίας στο Λονδίνο και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία λένε ότι η προσέγγιση του αντικειμένου που προσέκρουσε το πρωινό της Παρασκευής δεν σχετίζεται με την προσέγγιση του αστεροειδή 2012 DA14, ο οποίος θα πλησιάσει πολύ τη Γη το βράδυ της Παρασκευής. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Παρατήρησης Αντικειμένων που Πλησιάζουν της Γη, της NASA, ένας αστεροειδής όπως ο 2012 DA14 πετάει τόσο κοντά στη Γη μόνο κάθε 40 χρόνια - αν και πάλι αυτό θα είναι περίπου 31.669 χιλιόμετρα πάνω από τα κεφάλια μας.

Παρόλα αυτά, αυτό σημαίνει ότι θα είναι πιο κοντά από πολλούς τεχνητούς δορυφόρους.





Τι κάνουμε αν εντοπίσουμε κάτι μεγάλο να κατευθύνεται προς τη Γη;





Μια προσφάτως συσταθείσα ομάδα εργασίας της Επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Ειρηνική Χρήση του Διαστήματος θα κληθεί να συνεδριάσει. Γνωστή ως συμβουλευτική ομάδα για την σχεδίαση διαστημικών αποστολών, αποτελείται από επιστήμονες της Νasa, της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας και άλλων διαστημικών υπηρεσιών του κόσμου. Η ομάδα θα συναντιόταν άμεσα για καταρτίσει την καλύτερη στρατηγική αντιμετώπισης του αστεροειδή. Επίσης θα παρείχε συμβουλές σχετικά με το ποιος διαθέτει την απαιτούμενη τεχνογνωσία για να κατασκευάσει τα διαφορετικά τμήματα του απαραίτητου διαστημικού σκάφους και ποιος θα το πληρώσει. Έπειτα θα μεταβίβαζε τις αποφάσεις της στους πολιτικούς για να εγκρίνουν τις όποιες ενέργειες.





Κινδυνεύουν ορισμένες περιοχές της Γης περισσότερο από άλλες;





Όχι. Αστεροειδής και μετεωροειδείς μπορούν να εισέλθουν στην ατμόσφαιρα από οποιαδήποτε διεύθυνση. Επιπλέον, η Γη πραγματοποιεί μία πλήρη περιστροφή κάθε 24 ώρες, εκθέτοντας κάθε ημισφαίριο στις διαφορετικές διευθύνσεις του διαστήματος.





Θα έχει μεταγενέστερες συνέπειες το συμβάν της Παρασκευής;





Η σύγκρουση της Παρασκευής σίγουρα δεν ήταν αρκετά ισχυρή για να εκτρέψει τη Γη από τον άξονά της, αλλά ούτε και να θέσει σε κίνδυνο τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών. Το ωστικό κύμα ήταν συμπιεσμένος αέρας περισσότερο παρά ηλεκτρομαγνητικός παλμός (EMP) που δημιουργήθηκε από πυρηνικά όπλα και ηλιακές εκλάμψεις. Ούτε και υπάρχει πραγματικός κίνδυνος από θανατηφόρους εξωγήινους ιούς. Συνέχεια πέφτουν μετεωρίτες στη Γη και μέχρι στιγμής κανένας δεν έχει φέρει διαστημικά μικρόβια. Αν και υπάρχουν θεωρίες που λένε ότι τα μικρόβια θα μπορούσαν να έρθουν στη Γη μέσω μετεωριτών, δεν υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις ότι κάτι τέτοιο είναι διαδεδομένο.